Zorgcoöperatie regelt betaalde en vrijwillige zorg
 

Zorgcoöperatie Austerlitz Zorgt werd in december 2012 opgericht. Voornaamste doel: zorgen dat ouderen zo lang mogelijk in hun dorp kunnen blijven wonen, met alle essentiële zorg- en welzijnsvoorzieningen in de buurt. Maar ook ván de buurt: dorpsbewoners spelen zelf een belangrijke rol bij het leveren van diensten. Dat vergroot de zelfredzaamheid, maar ook de onderlinge betrokkenheid.

Zorg of verpleging nodig? Huishoudelijke hulp misschien? In Austerlitz, gemeente Zeist, hoeven mensen niet langer via grote zorgaan- bieders op zoek naar onpersoonlijke hulp ver weg. Austerlitz Zorgt regelt alles, binnen de oude vertrouwde omgeving. Ook voor minder nijpende zaken biedt de zorgcoöperatie uitkomst. Voor vervoer naar het ziekenhuis komt een vrijwilliger van Austerlitz Rijdt voorrijden. Maar ook een gezonde maaltijd behoort tot het dienstenpakket.

Heft in eigen hand
Waar willen we met het dorp naar toe? Om antwoord te vinden op die vraag lieten gemeente, provincie, woningcoöperatie en Austerlitz Belang in 2007 een onderzoek uitvoeren. Belangrijkste resultaat: we willen de groei van het dorp beperken, maar wel de voorzieningen in het dorp behouden. De resultaten van het onderzoek werden door alle partijen omarmd. ‘Maar in februari 2012 – vijf jaar later! – was er nog altijd niets gebeurd’, vertelt Jan Snijders, voorzitter van Austerlitz Zorgt. ‘De gemeente wilde pas verder als een opdrachtgevende instantie zich zou melden. Toen hebben we het heft maar in eigen hand genomen.’

Voor het thema zorg en welzijn werd een werkgroep binnen Austerlitz Belang opgericht. In de loop van 2012 startte de werkgroep een gespreksronde om zich te oriënteren. Ze ging onder meer langs bij zorgcoöperaties in Brabant. In het najaar volgden een bewonersbijeenkomst en een schriftelijke enquête. Er bleek meer dan voldoende draagvlak.

Draagvlak
Austerlitz heeft bewust gekozen voor een coöperatie, vertelt Snijders. ‘Het bleek juridisch te ingewikkeld om als werkgroep onder Austerlitz Belang te blijven bestaan. Een stichting was een andere optie, maar dan komt het eigenlijk niet echt vanuit de bewoners. En dat was uiteindelijk de belangrijkste reden om te kiezen voor een coöperatie. We vinden het belangrijk dat leden zelf inspraak hebben als het gaat over het beleid, het budget en het aanbod van diensten. Op deze manier creëer je wortels en een breed draagvlak in het dorp.’

Dat lijkt te werken, want nu, in het najaar van 2013, heeft de coöperatie al 270 leden. Een flink aantal in een dorp van 1450 inwoners. ‘Zo’n 150 leden zijn ouder dan 70. Dat betekent dat we ook veel jongere leden hebben. Vooral mensen wiens kinderen de deur uit zijn en pas gepensioneerden. Zij zijn lid uit solidariteit of om zekerheid voor de toekomst in te bouwen.’

Dorpsondersteuner en zorgcoördinator zijn spil
Bij de oprichting van de coöperatie werd slim gebruikgemaakt van de ervaring van pioniers. De statuten konden vrijwel helemaal worden gekopieerd van zorgcoöperatie Hoogeloon, die al draait sinds 2005. ‘En ons organisatiemodel is afkomstig van een burgerinitiatief in Elsendorp. Daar speelt de dorpsondersteuner een belangrijke rol. Onze dorpsondersteuner, een fysiotherapeute, is aangenomen voor zestien uur per week. In die tijd houdt ze telefonisch spreekuur en lost ze algemene vragen over zorg en welzijn op. Ook legt ze bezoeken af aan alle ouderen in het dorp en koppelt ze verzoeken aan de juiste vrijwilligers. Ten slotte doet ze in samenspraak met de gemeente indicatiestellingen voor de Wmo en AWBZ. Het is een voordeel dat we voor al die zaken één aanspreekpunt hebben. Zij is het gezicht van de coöperatie.’

Naast deze dorpsondersteuner speelt ook de zorgcoördinator een belangrijke rol, die de benodigde zorg en verpleging regelt en verbonden is aan de thuiszorgorganisatie Accurate Zorg. Alle andere activiteiten draaien op vrijwilligers, inmiddels een man of zestig. ‘We hebben Austerlitz Rijdt, Austerlitz Klust, Austerlitz Eten en bewegen voor ouderen. Mensen betalen alleen de gemaakte onkosten. Ook nietleden kunnen meedoen. Ze betalen voor diensten wel meer dan onze leden. Enerzijds wil je niemand uitsluiten, anderzijds wil je ook dat het meerwaarde heeft om lid te zijn.’

Want die leden betalen ook contributie. Met dat geld worden vrijwilligers ondersteund of bijvoorbeeld bijeenkomsten georganiseerd. Daarnaast betaalt de gemeente de zorgcoördinator en de dorpsondersteuner. In ruil daarvoor neemt de coöperatie taken van de gemeente over, zoals het stellen van indicaties.

‘Een margemodel was te onzeker in deze wispelturige politieke tijden. Wat de gemeente door ons bespaart, krijgen we vooralsnog terug als een subsidie. Mocht de gemeente zich toch terugtrekken, dan ligt er een verdienmodel in de vorm van het bedrijfsplan op de plank. Dan gaan we onze diensten bij de gemeente gewoon in rekening brengen.’  

Toekomstdromen
Austerlitz Zorgt biedt al een heel scala aan diensten. Dagopvang zat oorspronkelijk in het plan, maar is vanwege de kleine doelgroep voorlopig van tafel. Dit najaar gaat een huisarts op proef spreekuur houden. Zijn er verder nog wensen? ‘Ons doel is om mensen langer in het dorp te houden. Dat betekent dat je voor mensen die niet meer zelfstandig kunnen wonen ook huisvesting wil regelen. Oorspronkelijk zouden we vijftien woningen realiseren. Ook is gedacht aan vrijesectorwoningen. Maar er is nog niks van de grond gekomen en de gemeente heeft de plannen inmiddels uitgesteld tot 2018. We hebben daar nu een voorstel ingediend voor een haalbaarheidsstudie om het zelf als coöperatie te doen. Het is nog wel even afwachten of onze leden dat ook zien zitten, want we steken daarmee wel heel erg onze nek uit.’  

Eenvoudiger
Inmiddels heeft Austerlitz Zorgt een goede verhouding met de gemeente. Maar er is wel degelijk een spanningsveld, legt Snijders uit. ‘We hebben een coöperatie opgericht omdat we ontevreden zijn, om taken van de gemeente en zorgverleners over te nemen. Desalniettemin hebben we hen ook nodig.’ Tegelijkertijd begint de coöperatie ook wel een beetje het paradepaardje voor de gemeente te worden. Ze is zelfs zo enthousiast dat ze dit model wil overnemen in Zeist. ‘Dat is mooi,’ zegt Snijders, ‘maar dat is nou net níet het idee. De kracht van een coöperatie is juist dat burgers zelf het initiatief nemen. Bovendien vraagt ieder dorp of iedere wijk om een eigen aanpak.’

Meer informatie: www.austerlitzzorgt.nl